Wat is stress?
Het woord stress wordt vaak gebruikt om aan te geven dat er sprake is van spanning. Stress is niet altijd ongezond, een bepaalde mate van stress hebben we ook nodig om goed te kunnen functioneren. De spanning maakt het lichaam klaar voor actie waarop je kunt reageren met vluchten of vechten in bedreigende situaties. Een definitie voor stress is; stress ontstaat als iemand niet meer in staat is of zich niet meer in staat voelt, te beantwoorden aan de eisen of verwachtingen die aan hem of haar gesteld worden.
Stress brengt het lichaam in staat van paraatheid, het hormoon adrenaline komt vrij en maakt je klaar voor de vlucht- of vechtreactie . De volgende reacties van het lichaam zijn voelbaar:
1. De bloeddruk gaat omhoog
2. De hartslag gaat omhoog
3. De spieren spannen zich
4. Adrenaline komt vrij en levert brandstof voor de spieren
5. De pupillen verwijden zich
6. De spijsvertering komt op laag pitje te staan
7. Je krijgt koude handen en het zweet breekt je uit
8. Je krijgt een snellere ademhaling
Over stress
Je krijgt dagelijks te maken met stressmomenten, dat kan de spanning zijn als je naar een wedstrijd zit te kijken, of je schrikt van iemand die plotseling uit het donker te voorschijn komt. Op het werk heb je soms met druk te maken, een klus moet af binnen een bepaalde tijd. Dan zijn er momenten van stress die je kunt beschouwen als gezonde stress, die er voor zorgt dat je alert bent, het verhoogt je concentratie en je prestaties. De stressreactie neemt af als de klus geklaard is of de wedstrijd is beëindigd. Het was een tijdelijke reactie en het lichaam en de geest herstellen zich weer. Gezonde stress is dus kortdurend en je herstelt er weer van.
Wanneer de stress lang duurt en er is meer tijd nodig om te herstellen dan spreek je van ongezonde stress. Soms neemt de hoeveelheid meer en meer toe totdat je ervaart dat het niet meer lukt. En hoe heftiger de stressreactie is en er steeds achter elkaar stressreacties zijn, dan is er onvoldoende tijd om te herstellen. Deze situatie eist veel van onze gezondheid. Langdurige stress heeft effect op het immuunsysteem en kan zelfs alcoholisme in de hand werken. Hoe meer chronische stress er is, des te slechter gaat het immuunsysteem werken. Met als gevolg dat je kwetsbaarder voor ziektes en verslavingen wordt.
Hoe werkt stress op het immuunsysteem in
Er zijn twee biologische systemen betrokken bij het ontstaan van stressreacties, het sympathische zenuwstelsel en het hypothalamus – hypofyse -bijniersysteem. Het sympathische zenuwstelsel is de verbinding tussen de hersenen en de inwendige organen om er voor te zorgen dat onze vitale functies optimaal zijn. Bij stress reageert dit systeem direct met een vlucht – of vechtreactie. Meteen wordt er via de bijnieren adrenaline afgescheiden. In de hier op volgende fase komt het hypothalamus – hypofyse – bijniersysteem in werking, het hormoon cortisol komt vrij. Er is bij mensen met een stressreactie een verhoogde spiegel van adrenaline en cortisol te zien in het bloed, verhoogde hartslag en bloeddruk.
Langdurige stress heeft ernstige gevolgen, een voortdurende verhoging van cortisol, beïnvloedt het immuunsysteem negatief. De productie en afgifte van ontstekingsremmers kan afnemen waardoor ziektes kunnen ontstaan. Het immuunsysteem wordt onderdrukt (dat betekent vaak allerlei kwalen en kwaaltjes). Een chronisch verhoogde hartslag en bloeddruk zijn schadelijk voor het hart en de bloedvaten.
Hoe ontstaat stress
Als er sprake is van een disbalans tussen draagkracht en draaglast, de eisen die aan je worden gesteld, zowel op het werk als prive, worden groter en je kunt ze niet meer aan. De stressoren kun je niet meer reguleren; je wordt letterlijk o v e r b e l a s t. Stressoorzaken: werkstress, levensstress, transitiestress of traumatische stress. Enkele voorbeelden van stress zijn:
Werkstress
- als er een hoge werkdruk is
- jouw werkzaamheden bieden jou geen/onvoldoende uitdaging meer
- er conflicten zijn op het werk
- er geen betrokkenheid is vanuit management of directie
- er is geen sprake van autonomie
Levensstress
- als je veel zorgen hebt in je gezin, mantelzorg verleent of i.d.
- een al te kleine woning voor je gezin
- relatieproblemen
- verlies van een dierbare
- financiële problemen
Transitiestress
- door een reorganisatie van het bedrijf, een fusie van het bedrijf, waardoor je de identiteit van het oude bedrijf niet meer herkent of jouw baan komt op de tocht te staan
- werkloosheid
Traumatische stress
- door een ongeval / invalide geraakt
- agressie of geweld meegemaakt
- je hebt ervaringen van misbruik, mishandeling of verwaarlozing
En dan?
Als je uit je evenwicht bent geraakt door welke reden van stress dan ook, zie je dat er soms ook sprake is van eigenschappen in de mens, die mede oorzaak zijn bij het ontwikkelen van stress. Perfectionisme, groot verantwoordelijkheidsgevoel, veel van zichzelf eisen, streven naar waardering van anderen, moeilijk steun kunnen vragen, slecht gevoelens kunnen uiten, gevoel weinig invloed te kunnen uitoefenen op de omgeving, moeilijk “nee ”kunnen zeggen.
Het is van belang om je draagkracht te vergroten en vaardigheden te leren om dit te doen en ook tijd voor leuke dingen te nemen.
Praat erover, het liefst met een professional. Je huisarts kan je verder helpen bij het vinden van goede hulp.
